Taki był rok 2022 w energetyce - podsumowanie

Wojna, embarga, szantaże energetyczne, rekordowe ceny surowców i wybuchające gazociągi. Taki był rok 2022. Czysta, niskoemisyjna, tania energia, rozproszony i nowoczesny system energetyczny i ciepłowniczy, odporny na groźby dyktatorów ze wschodu. Taka może być przyszłość nie tylko Polski, ale i całej Europy. Wszystko to pod warunkiem, że nasi przywódcy wyciągną odpowiednie wnioski i podejmą adekwatne działania. Zapraszamy na ostatni w tym roku SOLNEWS, który jest podsumowaniem tego trudnego, ale (oby) przełomowego roku.  

1. Wojna w Ukrainie wywołuje największy kryzys energetyczny od 50 lat

Atak Rosji na Ukrainę wywołał geopolityczne trzęsienie ziemi, które zrewidowało politykę energetyczną nie tylko Polski, ale i Unii Europejskiej oraz Stanów Zjednoczonych. Wiele rządów niemal niezwłocznie zerwało współpracę gospodarczą z Kremlem, nakładając embargo na import surowców i decydując się na inne, stanowcze sankcje gospodarcze. Moskwa najpierw odpowiedziała ograniczeniem, następnie zupełnym wstrzymaniem dostaw gazu ziemnego do Europy. Latem cena „błękitnego” paliwa na giełdach Starego Kontynentu przekroczyła rekordowe 300 euro/MWh, z kolei cena energii elektrycznej przekroczyła granicę 500 euro/MWh. Rekordy padały również w Polsce, jednak w naszym kraju największa panika wybuchła na rynku węgla, którego zaczęło brakować zarówno dla odbiorców indywidualnych, jak i przemysłu oraz sektora energetycznego. Jednak największy od 50 lat kryzys energetyczny skłonił, szczególnie państwa Wspólnoty, do przyspieszenia procesu odejścia od paliw kopalnych i zwiększenia inwestycji w OZE. Rządy na całym kontynencie wprowadziły również warte miliardy euro pakiety pomocowe, chroniące obywateli przed podwyżkami cen energii.

2. Unia Europejska odpowiada na nowe wyzwania planem REPowerEU

Trwająca od 24 lutego wojna zmusiła największe gospodarki UE do jak najszybszego odejścia od węgla, gazu oraz ropy naftowej sprowadzanej z Rosji. Jednym z elementów tego procesu jest przedstawiony w maju plan Komisji Europejskiej o nazwie REPowerEU. Nowy projekt jest kontynuacją planu Fit for 55, ale proponuje jeszcze bardziej dynamiczne zwiększenie udziału OZE w miksach energetycznych państw Wspólnoty. Oznacza to, że do 2030 roku, udział odnawialnych źródeł ma wzrosnąć już nie do 40%, ale do 45%. Według wyliczeń ekspertów, realizacja tego planu wymaga podwojenia dostępnych mocy wytwórczych z fotowoltaiki do roku 2025, z obecnych 136 GW do 320 GW. Co więcej, do końca bieżącej dekady moc wszystkich instalacji PV wyniesie 600 GW. Przeprowadzenie tak dużych inwestycji w tak krótkim czasie będzie niemożliwe bez sprzyjającego prawa, dlatego od 2029 roku wszystkie nowopowstałe budynki będą musiały mieć panele PV na swoich dachach. Komisja Europejska planuje również m.in. rozbudowę energetyki wiatrowej, poprawę efektywności energetycznej czy zwiększenie produkcji zrównoważonego biometanu i wodoru.

3. Wejście w życie net-billingu

To był jeden z głównych tematów w branży PV w ubiegłym roku. Wejście w życie nowego modelu rozliczenia prosumentów budziło obawy wielu komentatorów, którzy przewidywali nawet koniec rozwoju fotowoltaiki w naszym kraju. Nie spełniły się jednak najczarniejsze scenariusze. Rynek prosumenckich instalacji zwolnił, jednak wciąż każdego miesiąca do sieci podłączanych jest ok. 15 tysięcy nowych mikroinstalacji. Według najnowszych danych PTPiREE, w Polsce jest już niemal 1,2 miliona prosumentów, z kolei moc wszystkich elektrowni fotowoltaicznych przekroczyła już 11,5 GW. Nowym inwestorom pomagają wysokie ceny na TGE, ponieważ to na podstawie giełdowych wskaźników określana jest cena sprzedaży nieskonsumowanej energii z instalacji do zakładu energetycznego. Rekordowy był sierpień, kiedy 1 MWh była warta 1023 złote. Obecnie notowania spadły, ale w grudniu wciąż było to nieznacznie ponad 700 zł/MWh.

4. Ciężkie życie farm PV w Polsce nie zatrzymało uruchomienia instalacji w Zwartowie

To nie był łatwy rok dla inwestorów lokujących swój kapitał w farmy fotowoltaiczne. W dalszym ciągu narasta problem odmów przyłączenia nowych instalacji OZE. Według informacji przekazanych przez URE w latach 2017-2019 wydano 260 powiadomień o odmowach, w latach 2019-2020 już 1209, z kolei od początku 2021 aż 3459. Ta ostatnia wartość z pewnością jeszcze wzrośnie, ponieważ Urząd Regulacji Energetyki udostępnił do tej pory tylko dane za I kwartał bieżącego roku. Gdyby wszystkie te projekty zostały zrealizowane, moc instalacji OZE wzrosłaby o 16 GW. Co więcej, w związku z rewolucją na rynku energii, cena 1 MWh, po której właściciel instalacji może sprzedawać energię została „zamrożona” na poziomie 355 złotych do końca 2023 roku, co znacząco utrudnia wypracowanie zysków w tym okresie. Pomimo trudnych warunków inwestycyjnych, w październiku rozpoczęła pracę największa instalacja fotowoltaiczna w Polsce. Farma w miejscowości Zwartowo dysponuje mocą 204 MW, ale w nadchodzącym roku ma zostać rozbudowana do niemal 300 MW.

5. Regulacje rynku energetycznego w Polsce

Wojna prowadzona przez Rosję za naszą wschodnią granicą doprowadziła do bezprecedensowych wzrostów cen surowców, również węgla, który jest podstawowym elementem polskiego bezpieczeństwa energetycznego. W celu uniknięcia kilkusetprocentowych wzrostów opłat za prąd dla milionów odbiorców indywidualnych rząd zdecydował się na „zamrożenie” cen energii elektrycznej oraz gazu. W nadchodzącym roku każda osoba rozliczana w taryfie G nie zapłaci za prąd więcej, jeśli zużyje mniej niż 2 MWh energii rocznie. Limit ten został podniesiony do 2,6 MWh dla gospodarstw, w których mieszka osoba ze stwierdzoną niepełnosprawnością oraz 3 MWh dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny oraz rolników. Ulgi przygotowano również dla przedsiębiorców, dla których próg cenowy wynosi nie więcej niż 785 zł/MWh. Rząd podjął również kontrowersyjną decyzję o zlikwidowaniu tzw. obliga giełdowego, co spotkało się z negatywnym odbiorem dużej części przedstawicieli branży, łącznie z prezesem URE. Wydatki na walkę z kryzysem energetycznym kosztowały budżet państwa już ponad 50 miliardów złotych.

6. Decyzja o budowie elektrowni atomowej w Polsce

Po latach debat i sporów zapadła decyzja o budowie pierwszej w Polsce elektrowni atomowej. Przez niemal cały 2022 rok przedstawiciele Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz Aktywów Państwowych z Anną Moskwą i Jackiem Sasinem na czele, wybierali wykonawców projektu. W wyścigu brały udział spółki z Korei Południowej i Francji, jednak ostatecznie zwyciężył Westinghouse Electric ze Stanów Zjednoczonych. Pierwszy w naszym kraju blok jądrowy powstanie w Choczewie (województwo pomorskie). Inwestycja odbywa się z ogromnym poparciem społecznym dla energetyki atomowej. Według badań przeprowadzonych w listopadzie przez DANAE na zlecenie MKiŚ, aż 86% Polaków chce, aby w naszym kraju powstała tego typu instalacja. Według zapowiedzi rządu prace mają wystartować w 2026 roku i trwać przez 7 lat. Autorzy projektu wciąż nie podali jednak konkretnych wyliczeń dotyczących kosztów budowy elektrowni. Według ekspertów może być to ok. 25 miliardów euro.  

7. Losy liberalizacji ustawy 10H

To był jeden z najbardziej przeciągających się procesów legislacyjnych w 2022 roku. Już w maju do Komitetu Stałego Rady Ministrów trafił projekt liberalizujący tzw. ustawę 10H. Przygotowane przez rząd zmiany przewidują rezygnację z zasady odległościowej, zabraniającej budowę nowych farm wiatrowych w odległości mniejszej niż 10-krotność wysokości wiatraka (liczonej od jego podstawy do łopaty znajdującej się w najwyższym punkcie) od terenów zabudowanych. Nowa propozycja rządu zakładała zmniejszenie tej odległości do 500 metrów, pod warunkiem że zgodę na przeprowadzenie takiej inwestycji wyrażą lokalni mieszkańcy. Swojej zgody nie chcą wyrazić jednak politycy Solidarnej Polski. Z tego powodu projekt wciąż nie trafił pod obrady Sejmu. Być może polityczna przepychanka zakończy się już na początku 2023 roku, ponieważ według zapowiedzi, to na posiedzeniu Parlamentu w dniach 11-13 stycznia ustawa ma trafić pod głosowanie. W grudniu projekt został jednak poprawiony. Dodano do niego zapis, który nakłada na właściciela farmy wiatrowej obowiązek oddania lokalnej gminie przynajmniej 10% wyprodukowanej energii.  

8. Wysadzenie gazociągów Nord Stream i uruchomienie Baltic Pipe

Pod koniec września światowe media obiegły zdjęcia wzburzonej tafli Morza Bałtyckiego. Przyczyna tego zjawiska leżała na dnie akwenu. Na skutek potężnej eksplozji uszkodzone zostały trzy nitki gazociągu Nord Stream 1 i 2. Zarówno służby norweskie, szwedzkie, jak i duńskie wykluczyły działanie sił przyrody. Podejrzenia od razu padły na Rosję, jednak ta zaprzeczyła i winą obarczyła Stany Zjednoczone i ich sojuszników. W tym samym czasie odbyła się uroczystość otwarcia gazociągu Baltic Pipe. Rurociąg o długości 900 kilometrów od 1 października transportuje „błękitne paliwo” z norweskiego Szelfu Kontynentalnego przez Danię do portu w Świnoujściu. Pod koniec listopada operator poinformował, że instalacja osiągnęła pełną przepustowość i w rok prześle 10 miliardów m3 gazu.  

9. Wielkie inwestycje w OZE na świecie

Nie tylko w Europie inwestycje w OZE przyspieszają. W sierpniu amerykański Kongres przyjął tzw. Inflation Reduction Act, czyli gigantyczny pakiet stymulujący tamtejszą gospodarkę. Poza reformami systemu fiskalnego i służby zdrowia, administracja Joe Bidena przeznaczyła 369 miliardów dolarów na rozbudowę sektora OZE. Według prognoz do 2030 roku moc wszystkich instalacji PV w Stanach Zjednoczonych wyniesie 650 GW. Na duże zyski liczy również energetyka wiatrowa, ponieważ w Zatoce Meksykańskiej powstaną dwie gigantyczne elektrownie off-shorowe. Tempa nie zwalniają również Chiny, gdzie od stycznia do października podłączono do sieci instalacje fotowoltaiczne o łącznej mocy niemal 60 GW. Na terenie ChRL pracują już panele PV o łącznej mocy 360 GW, jednak przedstawiciele partii zapowiadają, że do końca tej dekady 25% chińskiego miksu energetycznego będzie oparta o OZE. Znaczne inwestycje w energetykę odnawialną zapowiadają również władze m.in. Indii, Japonii oraz Brazylii.

10. Start czwartej edycji Mojego Prądu

Dwa tygodnie po wejściu w życie systemu net-billing swój debiut miał Mój Prąd 4.0. Głównym celem kolejnej edycji popularnego programu było skłonienie prosumentów do zakupu własnych magazynów energii. Z tego powodu przy nabyciu paneli PV wraz z własnymi akumulatorami inwestor mógł liczyć na odpowiednio 5 tysięcy i 7,5 tysiąca złotych bezzwrotnego wsparcia. Dopłatami objęte zostały również magazyny ciepła i systemy HEMS/EMS. Te pieniądze nie zachęciły wielu właścicieli mikroinstalacji, ponieważ do 4 grudnia wykorzystano jedynie 22% dostępnych środków. Dla porównania, nabór wniosków do Mojego Prądu 3.0 został zakończony już wczesną jesienią 2021 roku. Z tego powodu od 15 grudnia dotacje zostały zwiększone. Teraz prosumenci mogą liczyć na dopłaty w wysokości 7 tysięcy złotych na zakup modułów fotowoltaicznych i aż 16 tysięcy na magazyny energii. Wydłużono również czas trwania Mojego Prądu. Planowo wnioski można było składać do 31 grudnia, teraz termin upływa 31 marca 2023 roku.

11. Hossa na rynku pomp ciepła

Na dnie Bałtyku eksplodował gazociąg Nord Stream, z kolei w Polsce eksplodował rynek pomp ciepła. W obliczu wyjątkowo drogiego gazu, węgla i prądu, Polacy zaczęli szukać alternatywnych źródeł ciepła. Z tego powodu w pierwszych III kwartałach 2022 roku sprzedaż pomp ciepła powietrze-woda wzrosła o 140% w porównaniu z analogicznym okresem rok wcześniej. Znacząco lepsze wyniki odnotowywały też firmy zajmujące się sprzedażą gruntowym pomp. Tutaj rynek urósł o 40%. Dane imponują jeszcze bardziej, gdy zostaną przyrównane do statystyk z innych państw. Niemcy szacują, że w kończącym się roku za naszą zachodnią granicą zostanie sprzedanych ok. 250 tysięcy pomp powietrze-woda i jest to o zaledwie 30 tysięcy więcej niż w naszym kraju. Warto zaznaczyć, że rząd w Berlinie w maju przedstawił swój plan uniezależnienia się od rosyjskich surowców. Jednym z jego elementów jest montaż 6 milionów pomp do roku 2030. W całej Unii Europejskiej ma przybyć 50 milionów takich urządzeń.

12. Początek zielonego wodoru w Polsce

To był rok, w którym o „zielonym” wodorze mówiło się bardzo dużo nie tylko w Polsce, ale i w Unii Europejskiej. Zgodnie z założeniami planu REPowerEU do roku 2030 podaż tego paliwa musi zostać zwiększona do 20 milionów ton rocznie, z czego połowa ma być produkowana z OZE. Komisja Europejska przeznaczyła również dodatkowe 200 mln euro na rozwój tych technologii i zobowiązała się do przyspieszenia decyzji dotyczących ważnych projektów m.in. rozbudowujących infrastrukturę oraz pozwalającą na transport, magazynowanie i produkcje tego paliwa. Duże wsparcie otrzymały dwie polskie firmy. Wyjątkowo aktywny jest Orlen, który w 2022 roku rozwijał swój projekt Hydrogen Eagle, w ramach którego planuje wybudować 100 stacji tankowania wodoru. Z kolei projekt firmy Synthos otrzymał dotacje na pozyskiwanie wodoru z wysokotemperaturowej pary. Przedsięwzięcie ma by realizowane wspólnie z amerykańską firmą Ultra Safe Nuclear Corporation, rozwijającą technologię mikroreaktorów jądrowych.